မြန်မာစစ်တပ်၏ ရိုဟင်ဂျာဆန့်ကျင်ရေး အမုန်းစကားဖြန့်ဝေသည့် လှုပ်ရှားမှု၊ မြန်မာအာဏာပိုင်များက ရိုဟင်ဂျာများအပေါ် ကျူးလွန်သည့် လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာအကြမ်းဖက်မှုများကို စုံစမ်းစစ်ဆေးပြီး အပြစ်ပေးရန် ပျက်ကွက်မှုနှင့် သက်ဆိုင်သည့် အစီရင်ခံစာများ

မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ လွတ်လပ်သော စုံစမ်းစစ်ဆေးမှု ယန္တရားအကြီးအကဲ နီကိုလတ်စ်ခွန်ဂျန်၏ ထုတ်ပြန်ချက်

ဂျီနီဗာ၊ မတ် ၂၇၊ ၂၀၂၄။ ။မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ လွတ်လပ်သော စုံစမ်းစစ်ဆေးမှု ယန္တရားသည် စိစစ်သုံးသပ်ချက် အစီရင်ခံစာနှစ်စောင်ကို အများပြည်သူဖတ်ရှုနိုင်ရန် ယနေ့ထုတ်ပြန်သည်။ ပထမအစီရင်ခံစာတွင် ၂၀၁၇ ခုနှစ် ရှင်းလင်းစစ်ဆင်ရေးကာလအတွင်း မြန်မာစစ်တပ်၏ လျှို့ဝှက်ဖေ့စ်ဘုတ်ကွန်ရက်က ရိုဟင်ဂျာဆန့်ကျင်ရေး အမုန်းစကားများ စနစ်တကျဖြန့်ဝေခဲ့သည့်အကြောင်း အသေးစိတ်ဖော်ပြထားသည်။ ဒုတိယအစီရင်ခံစာတွင် လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်များက ရိုဟင်ဂျာများအပေါ် လိင်နှင့်ဂျင်ဒါအခြေပြုရာဇ၀တ်မှုများ ကျူးလွန်ခဲ့သည်ဆိုသည့် စွပ်စွဲချက်များနှင့်ပတ်သက်ပြီး မြန်မာအာဏာပိုင်များ၏တုံ့ပြန်ဆောင်ရွက်ပုံများကို ဆန်းစစ်ထားသည်။ နိုင်ငံတကာဥပဒေအရ မြန်မာအာဏာပိုင်များသည် အဆိုပါကျူးလွန်မှုများကို စုံစမ်းစစ်ဆေးပြီး အပြစ်ပေးအရေးယူရမည့်တာဝန်ကို ပျက်ကွက်ခဲ့သည်ဟု အစီရင်ခံစာက ကောက်ချက်ချသည်။

ယန္တရားသည် နိုင်ငံတကာရာဇ၀တ်ခုံရုံး၊ နိုင်ငံတကာတရားရုံးနှင့် အာဂျင်တီးနားတရားရုံးတို့တွင် စုံစမ်းစစ်ဆေးဆဲဖြစ်သော ရိုဟင်ဂျာများနှင့်သက်ဆိုင်သည့်အမှုများအတွက် အထောက်အထားများနှင့် စိစစ်သုံးသပ်ချက်များ မျှဝေထားပြီး ယင်းတို့အနက်မှ အနည်းငယ်သောအစိတ်အပိုင်းများကိုသာ ဤအစီရင်ခံစာများတွင် ဖော်ပြထားသည်။

ဤအစီရင်ခံစာနှစ်စောင်ကို ခြွင်းချက်အနေဖြင့် လူထုထံ ထုတ်ပြန်ခြင်းဖြစ်သည်။ ယန္တရားက စုဆောင်းပြီး စိစစ် သုံးသပ်ထားသော အချက်အလက်အများစုကိုမူ ဆက်လက်ပြီး သိမ်းဆည်းထားမည်ဖြစ်သည်။ လျှို့ဝှက်စွာထားရှိခြင်းဖြင့် သက်သေများနှင့်ရင်းမြစ်များ၏ လုံခြုံရေးနှင့် ပုဂ္ဂိုလ်ရေးရာအချက်အလက်များကို ကာကွယ်ပေးသည်။ ထို့အပြင် သက်သေအထောက်အထားများကို ဖုံးကွယ်ခြင်း သို့မဟုတ် ဖျက်ဆီးခြင်း မဖြစ်စေရန်၊ သက်သေ၏ထွက်ဆိုချက် ခိုင်မာအားကောင်းမှုကို ကာကွယ်ရန်၊ သံသယရှိသူများကို သတိပေးသကဲ့သို့ဖြစ်ပြီး ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခြင်း သို့မဟုတ် ရှာဖွေစုံစမ်းခြင်းတို့မှ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်မှု မဖြစ်စေရန်အတွက် ဆောင်ရွက်ဆဲ ရာဇဝတ်မှုစုံစမ်းစစ်ဆေးရေးများမှ အထောက်အထားများကို တရားခွင်တွင်မတင်ပြမီကာလ၌ လျှို့ဝှက်စွာထိန်းသိမ်းထားရသည်။ ယင်းမှာ စံအဖြစ် သတ်မှတ်ထားသည့် လုပ်ထုံးလုပ်နည်းဖြစ်သည်။

သို့သော်လည်း ယန္တရား၏လုပ်ငန်းများကို လူထုက အထူးစိတ်ဝင်စားသည်ကို ကျွန်ုပ်တို့ နားလည်သည်။ ထို့ကြောင့် တတ်နိုင်သမျှ ပွင့်လင်းမြင်သာစေရန် ရည်ရွယ်ပါသည်။ ကျွန်ုပ်တို့၏ စိစစ်သုံးသပ်မှုအချို့ကို အခြားသူများက အသုံးပြုခြင်းဖြင့် ယန္တရားဖွဲ့စည်းရသည့်ရည်ရွယ်ချက်ကို ပိုမိုအားကောင်းစေသည်။ ဆိုလိုသည်မှာ၊ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း ကျူးလွန်သည့် အကြီးလေးဆုံး နိုင်ငံတကာရာဇ၀တ်မှုများအတွက် တာဝန်ခံမှု ရှိစေရေးနှင့် မြန်မာပြည်သူများအပေါ် ကျရောက်နေသည့် အဆိုးရွားဆုံးအကြမ်းဖက်မှုများ အဆုံးသတ်ရေး ဆိုသည့် ရည်ရွယ်ချက်များကို ပိုမိုထိရောက်အောင်မြင်စေသည်။

ယန္တရားသည် သေချာစွာစဥ်းစားချင့်ချိန်ပြီးမှသာ ဤအစီရင်ခံစာများကို ထုတ်ဝေရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။ ယနေ့ ထုတ်ပြန်သည့် အစီရင်ခံစာများတွင် အချက်အလက်အနည်းငယ် ဖယ်ရှားထားသည်။ ထို့သို့ ဖယ်ရှားရသည်မှာ အနာဂတ်စုံစမ်းစစ်ဆေးရေးအခွင့်အလမ်းများကို ထိန်းသိမ်းရန်၊ အရေးကြီးသည့် အချက်အလက်အချို့ကို ချန်လှပ်ထားခြင်းဖြင့် ကျူးလွန်သူများက သက်သေများကို ဖျက်ဆီးခြင်း သို့မဟုတ် ဖုံးကွယ်ခြင်းကို တားဆီးရန်၊ သက်သေများ၊ သတင်းရင်းမြစ်များနှင့် အခြားပါဝင်သူများ၏ လုံခြုံရေးနှင့် ပုဂ္ဂိုလ်ရေးရာအချက်အလက်များကို ကာကွယ်ရန် ဖြစ်သည်။ ဖယ်ထုတ်ထားသည့် အချက်အလက်များအနက် အမုန်းစကားဆိုင်ရာအစီရင်ခံစာ၏ နောက်ဆက်တွဲအချက်အလက်များစွာ ပါဝင်သည်။

အမုန်းစကားဆိုင်ရာအစီရင်ခံစာ

အမုန်းစကားဆိုင်ရာအစီရင်ခံစာတွင် ၂၀၁၇ ခုနှစ် ဇူလိုင်လမှ ဒီဇင်ဘာလအတွင်း ဖေ့စ်ဘုတ်စာမျက်နှာပေါင်း ၄၃ ခုတွင် ရေးသားထားသောအကြောင်းအရာများကို အထူးပြု စိစစ်သုံးသပ်ထားသည်။ ဤစာမျက်နှာအားလုံးကို ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် ဖေ့စ်ဘုတ်က ဖြုတ်ချပြီးဖြစ်သည်။ ယင်းစာမျက်နှာများအနက် ၆ ခုမှာ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်သည့် ပုဂ္ဂိုလ်များ၊ အဖွဲ့အစည်းများနှင့် ဆက်စပ်နေသည်ဟု နိုင်ငံတကာကျွမ်းကျင်သူများက အထောက်အထားရှာဖွေတွေ့ရှိထားသောကြောင့် ဖြုတ်ချခဲ့ပြီး ကျန် ၃၇ ခုမှာ ဖေ့စ်ဘုတ်ကုမ္ပဏီ၏ မှားယွင်းစွာတင်ပြခြင်းမူဝါဒကို ချိုးဖောက်သည့် “ပူးပေါင်းအယောင်ဆောင်အပြုအမူများ” (coordinated inauthentic behaviour) ကြောင့် ဖြုတ်ချခဲ့သည်။

အဆိုပါ ဖေ့စ်ဘုတ်စာမျက်နှာများသည် တစ်ခုနှင့်တစ်ခု မသက်ဆိုင်သည့်အသွင်ဆောင်ကာ အချို့စာမျက်နှာ များတွင် ကျော်ကြားသူတို့၏သတင်းများ၊ လူကြိုက်များသည့်အကြောင်းအရာများ ဟန်ပြရေးသားနေသော်လည်း နောက်ကွယ်တွင်မူ ယင်းဖေ့စ်ဘုတ်စာမျက်နှာများသည် မြန်မာစစ်တပ်နှင့် တိတိပပချိတ်ဆက်နေသည့် ကွန်ရက်တစ်ခု၏ တစိတ်တပိုင်းသာဖြစ်ကြောင်း ယန္တရားက သုံးသပ်ခဲ့သည်။ များသောအားဖြင့် ထိုဖေ့စ်ဘုတ်စာမျက်နှာများကို တူညီသော ဖန်တီးသူများ၊ စီမံခန့်ခွဲသူများနှင့် အယ်ဒီတာများက ဆောင်ရွက်နေပြီး၊ မြန်မာစစ်တပ်သုံးသည့် အင်တာနက် IP လိပ်စာများဖြင့် ပို့စ်များ ပုံမှန်တင်လေ့ရှိသည်။ ထိုစာမျက်နှာများစွာတွင် တူညီသောအကြောင်းအရာများကို မိနစ်ပိုင်းမျှသာခြားပြီး ပို့စ်တင်သည်ကိုလည်း တွေ့ရတတ်သည်။ ဤစာမျက်နှာများတွင် ယန္တရားက အမုန်းစကားဟု သတ်မှတ်သည့် ပို့စ်ပေါင်း ၁၀၀၀၀ ကျော်ကို တွေ့ရှိခဲ့သည်ဟု အစီရင်ခံစာတွင် ဖော်ပြထားသည်။ ယင်းတို့အနက် ပို့စ်တစ်ခုတွင်မူ ရိုဟင်ဂျာများကို ပစ်ခတ်ရန်၊ သတ်ဖြတ်ရန် သို့မဟုတ် မြန်မာနိုင်ငံမှ အပြီးတိုင် ဖယ်ရှားရန် တောင်းဆိုသည့် ကွန်မန့် (comment) ပေါင်း ၂၀၀ ကျော် တွေ့ရှိခဲ့သည်။

ရိုဟင်ဂျာများအပေါ် အကြမ်းဖက်မှုများ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်ဖြစ်ပွားနေသည့် အချိန်မှာပင် မြန်မာစစ်တပ်က အမုန်းစကားဖြန့်ဝေသည့်လှုပ်ရှားမှုများကို အချိန်ကိုက်ညှိနှိုင်းလုပ်ဆောင်ခဲ့ကြောင်း ဤအစီရင်ခံစာတွင် ကောက်ချက်ချထားသည်။

လိင်နှင့်ဂျင်ဒါအခြေပြုရာဇ၀တ်မှု စုံစမ်းစစ်ဆေးရေးဆိုင်ရာ အစီရင်ခံစာ

၂၀၁၆ နှင့် ၂၀၁၇ ခုနှစ် ရှင်းလင်းစစ်ဆင်ရေးကာလများအတွင်း ရိုဟင်ဂျာများအပေါ် လိင်နှင့်ဂျင်ဒါအခြေပြုရာဇ၀တ်မှုများ ကျူးလွန်ခဲ့သည်ဟုဆိုသည့် စွပ်စွဲချက်များစွာနှင့်ပတ်သက်ပြီး မြန်မာအာဏာပိုင်များ၏ တုံ့ပြန်ဆောင်ရွက်ပုံကို ဤအစီရင်ခံစာတွင် စိစစ်သုံးသပ်ထားသည်။

နိုင်ငံတကာဥပဒေအရ၊ စစ်ဘက်နှင့် အရပ်ဘက်ခေါင်းဆောင်များသည် ၎င်းတို့ကွပ်ကဲမှုအောက်တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သော လိင်အကြမ်းဖက်မှုများအပါအဝင် အခြားကြီးလေးသည့် နိုင်ငံတကာရာဇ၀တ်မှုမြောက်နိုင်သည့် ဖြစ်ရပ်များကို စုံစမ်းစစ်ဆေးရန်၊ ပြစ်မှုမြောက်ပါက အရေးယူရန် တာဝန်ရှိသည်။ ထို့အပြင် မုဒိမ်းမှုသည် လူအုပ်စုတစ်စုကိုဖျက်ဆီးရန် ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် ကျူးလွန်ပါက လူမျိုးပြုန်းစေမှု၏ မူလအရင်းခံကျူးလွန်မှုတစ်ခု ဖြစ်နိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် လူမျိုးပြုန်းစေမှု ကာကွယ်ရေးနှင့် ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ရေးဆိုင်ရာ သဘောတူစာချုပ်အရ အဆိုပါရာဇ၀တ်မှုများကို စုံစမ်းစစ်ဆေးရန်နှင့် အရေးယူရန် ပျက်ကွက်ခြင်းသည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဝတ္တရားလစ်ဟင်းမှုအဖြစ် သတ်မှတ်နိုင်သည်။

ဤအစီရင်ခံစာတွင် ရှင်းလင်းစစ်ဆင်ရေးများအတွင်း ရိုဟင်ဂျာများအပေါ် လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာရာဇဝတ်မှု ကျူးလွန်ခြင်းများနှင့်ပတ်သက်၍ အများဖတ်ရှုနိုင်ရန်ထုတ်ပြန်ထားသော အကြောင်းအရာမျိုးစုံကို အကျဉ်းချုပ် ဖော်ပြထားသည်။ ယင်းတို့တွင် မီဒီယာများက တင်ပြသော အချက်အလက်များ၊ နိုင်ငံတကာ NGO များ၊ ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့အစည်းများ၏ အစီရင်ခံစာများ၊ ကုလသမဂ္ဂလုံခြုံရေးကောင်စီ၏ ဆွေးနွေးချက်များနှင့် နိုင်ငံတကာရာဇ၀တ်ခုံရုံး၏ တရားခွင်အကြိုတရားရုံးမှ စစ်ဆေးတွေ့ရှိချက်များပါဝင်ပြီး၊ မြန်မာအာဏာပိုင်များအနေဖြင့် အဆိုပါ ကြီးလေးသည့် စွပ်စွဲချက်များရှိနေသည်ကို သိနှင့်ပြီးဖြစ်သည်ဟု ယင်းအချက်အလက်များက ညွှန်ပြသည်။ ထို့နောက် စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုများ အပါအဝင် ယင်းစွပ်စွဲချက်များကို ဖြေရှင်းရန် မြန်မာအာဏာပိုင်များ၏ တုံ့ပြန်ဆောင်ရွက်ချက်များကို ဆန်းစစ်ပြီး၊ ၎င်းတို့ လုပ်ဆောင်သည့် လုပ်ငန်းစဉ်နှင့် အဆုံးသတ်ရလဒ်များသည် အလွန်အမင်း ချွတ်ယွင်းအားနည်းနေသည့်အကြောင်းများကို အစီရင်ခံစာတွင် ရှင်းပြထားသည်။ အဆိုပါ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာနှင့် ဂျင်ဒါအခြေပြုရာဇဝတ်မှုများအတွက် စစ်သား သို့မဟုတ် ရဲအရာရှိ တစ်ဦးဦးအား တရားစွဲအရေးယူခဲ့ခြင်း၊ ရာဇဝတ်မှုများကို တားဆီးရန်ပျက်ကွက်မှုအတွက် တာဝန်ရှိတပ်မှူးတစ်ဦးဦးကို တာဝန်မှထုတ်ပယ်ခြင်း၊ ရာထူးမှဖယ်ရှားခြင်း၊ ဒဏ်ခတ်အရေးယူခြင်းများ လုပ်ဆောင်ခဲ့သည့် အထောက်အထားမရှိကြောင်းကိုလည်း အစီရင်ခံစာတွင် ဖော်ပြထားသည်။

မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ လွတ်လပ်သော စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုယန္တရား (IIMM သို့မဟုတ် ယန္တရား) ကို ၂၀၁၁ ခုနှစ် နောက်ပိုင်း မြန်မာနိုင်ငံတွင်ကျုးလွန်သည့် အကြီးလေးဆုံးသော နိုင်ငံတကာရာဇဝတ်မှုနှင့် တခြားသော နိုင်ငံတကာ ဥပဒေများ ချိုးဖောက်ခြင်းများအတွက် အထောက်အထားများ စုဆောင်းရန်နှင့် စိစစ်သုံးသပ်ရန် ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီမှ ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ နိုင်ငံတွင်း၊ ဒေသတွင်းနှင့် နိုင်ငံတကာ တရားရုံးများတွင် လူပုဂ္ဂိုလ်များကို တရားစွဲဆိုရာတွင် အသုံးပြုနိုင်မည့် အထောက်အထားများကို ထိန်းသိမ်းစုစည်းကာ အမှုတွဲများကိုပြင်ဆင်ခြင်းဖြင့် တရားမျှတမှုနှင့် တာဝန်ခံမှုများ ဖြစ်ထွန်းလာရေးကူညီရန် ရည်ရွယ်ပါသည်။

ပိုမို သိရှိရန်  https://iimm.un.org ကို ကြည့်နိုင်သလို [email protected] ကို ဆက်သွယ်နိုင်ပါသည်။

View the original in English | Burmese

Download report: Anti-Rohingya Hate Speech on Facebook: Content and Network Analysis

Download report: Efforts to Investigate and Punish Sexual and Gender-Based Crimes Committed against Rohingya: Evidence Analysis