(၁) ၂၁ ရာစုပင္လံု ျငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံ ဒုတိယအစည္းအေ၀းကိုက်င္းပျပဳလုပ္ျပီးေသာ္လည္း ကခ်င္ျပည္နယ္၏ အေျခအေနမွာ သာ၍ထူးျခားလာေသာ ျငိ္မ္းခ်မ္းသာယာမႈကုိ အမ်ိဳးသမီးမ်ား မရရွိ မခံစားရပါ။ ကခ်င္ေဒသတြင္ရွိေသာ လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕အစည္းျဖစ္သည့္ KIO အဖြဲ႕သည္ တႏိုင္ငံလံုး ပစ္ခတ္တိုက္ခိုက္မႈ ရပ္စဲေရးစာခ်ဳပ္ (NCA) ကို လက္မွတ္ထုိးထားမႈ မရွိဟူေသာ အေၾကာင္းျပခ်က္ေၾကာင့္ ျငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္တြင္ ပါ၀င္ေဆြးေႏြးခြင့္ မရရွိေပ။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၏ အထူးဧည့္သည္အျဖစ္ ဖိတ္ၾကားခ်က္အရ KIO သည္ ေျမာက္ပိုင္းမဟာမိတ္အဖြဲ႕၀င္မ်ားႏွင့္အတူ ၂၁ ရာစုပင္လံု ျငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံ ဒုတိယအစည္းအေ၀း ဖြင့္ပြဲတြင္ တက္ေရာက္ခဲ့ပါေသာ္လည္း အစည္းအေ၀းတက္ေရာက္ေသာ ကိုယ္စားလွယ္အျဖစ္ တရား၀င္ ေဆြးေႏြးခြင့္ မရခဲ့ေသာေၾကာင့္၊ အစည္းအေ၀းရလာဒ္သည္ လက္ေတြ႕တြင္ သာ၍ေကာင္းေသာသမိုင္းေၾကာင္း အေရႊ႕တခုသို႕တြန္းပို႕ေစသည္ဟု သတ္မွတ္ရန္ခက္ခဲ ေနပါသည္။
(၂) ကခ်င္ျပည္နယ္ တႏုိင္းေဒသတြင္ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္မွ ပယင္းတူးေဖာ္ျခင္းသည္ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ႏွင့္ ေဂဟစနစ္ ထိန္းသိမ္းရန္ေၾကာင္းျပကာ အင္ဂါးဂါးေက်းရြာ၊ နမ္ျဗဴေက်းရြာ ႏွင့္ ကခ်င္ရြာ ေပါင္း (၉) ရြာမွ ျပည္သူမ်ားကို ဇြန္လ(၁၅) ရက္ေန႕ ေနာက္ဆံုးထား၍ ေရႊ႕ေျပာင္းရန္ႏွင့္ မေရြ႕ေျပာင္းပါက လက္နက္ကိုင္ ေသာင္းက်န္း သူမ်ားအျဖစ္သတ္မွတ္မည္ ဟူေသာ စာကို ရဟတ္ယာဥ္ျဖင့္ ျဖန္႕ေ၀ခဲ့ပါသည္။
ထုိ႕ေနာက္ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္၏ထိုးစစ္ဆင္မႈ ေၾကာင့္စစ္ပြဲမ်ား ျပင္းထန္လာေသာေၾကာင့္ ေဒသခံမ်ားႏွင့္ ေရႊ႕ေျပာင္းအလုပ္သမားမ်ားမွာ ေထာင္ေသာင္းခ်ီကာ တႏုိင္းျမိဳ႕သို႕စစ္ေဘးေရွာင္ ေရႊ႕ေျပာင္းခိုလံႈ ေနထိုင္ၾကရသည္။ ထိုတိုက္ပြဲမ်ားႏွင့္ ရုတ္တရက္ေရႊ႕ေျပာင္းရမႈမ်ားေၾကာင့္ ေဒသအတြင္းမူလေနႏိုင္သူမ်ားႏွင့္ ပယင္းေမွာ္မ်ားတြင္ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းအတြက္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ေဒသ အသီးသီးမွ လာေရာက္ေနထိုင္သူ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၊ ႏို႕စို႕မိခင္မ်ား၊ ကုိယ္၀န္ေဆာင္မိခင္မ်ား၊ သက္ၾကီးရြယ္အိုမ်ား အသက္ေဘးႏွင့္ ရင္း၍ ျပင္းထန္ေသာ ရာသီဥတုတြင္ ဒုကၡဆင္းရဲ ခံစားေနရပါသည္။ မိသားစုအတြက္ ဆက္လက္ ေထာက္ပံ့ရန္ အခက္အခဲၾကံဳရျခင္း၊ အထူးသျဖင့္ ၂၀၁၇-၁၈ ခုႏွစ္ စာသင္ႏွစ္၏အစတြင္ ကေလးမ်ား အတြက္ ေက်ာင္းအပ္ရန္ အခက္အခဲႏွင့္ ေက်ာင္းစိမ္း၊ ေက်ာင္းျဖဴ၊ ထီး၊ဖိနပ္၊ လြယ္အိတ္၊ ဗလာစာအုပ္၊ လြယ္အိတ္၊ က်ဴရွင္ေၾကး၊ အေဆာင္ေၾကးမ်ားကို စီစဥ္ေပးရမည့္ အခ်ိန္ကာလျဖစ္ေလရာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၊ မိခင္မ်ားအတြက္ ခႏၲာ၊ စိတ္၊ ႏွလံုးသံုးပါး လံုျခံဳမႈမရွိဘဲ မ်ားစြာဆင္းရဲဒုကၡ ေရာက္လ်က္ရွိၾကပါသည္။
(၃) ကခ်င္ေဒသတြင္ ပဋိပကၡျပန္လည္စတင္ခဲ့သည့္ ၂၀၁၁ ဇြန္လ မွ တုိင္းရင္းသူ ကခ်င္အမ်ိဳးသမီးမ်ားကို လိင္ပိုင္း ဆုိင္ရာ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ားမွ အမႈတခုကိုမွ တရားမွ်တမႈကိုမရရွိေပ။ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ ၂၈ ရက္ေန႕တြင္ ခမရ ၃၂၁ မွ ဖမ္းဆီးခံရ၍ ယေန႕ထက္တိုင္ ေပ်ာက္ဆံုးလ်က္ရွိေသာ ဆြမ္လြတ္ရြယ္ဂ်ား ၏ အမႈႏွင့္၊ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္ ဧျပီလ ၁၃ ရက္ေန႕တြင္ မိုးေမာက္ျမိဳ႕နယ္၊ ႏြမ္လန္းေက်းရြာ မွ အသက္ ၇၃ႏွစ္အရြယ္ အဖြားအို အား တပ္သားေဇာ္မ်ိဳးေအးမွ မုဒိန္းက်င့္ရန္ ၾကိဳးစားအားထုတ္ခဲ့ေသာ အမႈကိစၥမ်ား အပါအ၀င္ စစ္ေျမျပင္ႏွင့္ ထိစပ္ရာ ေဒသမ်ားအနီး အမ်ိဳးသမီးမ်ားအေပၚ အၾကမ္းဖက္မႈ က်ဴးလြန္သူမ်ားတြင္ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္သားမ်ား ပါ၀င္ပတ္သက္ေနသည့္အျပင္ တရားမွ်တစြာအေရးယူ စီရင္ေပးမႈ မရွိေသးေပ။ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္ ဇႏၷ၀ါရီလ ၁၉ ရက္ေန႕တြင္ ရွမ္းျပည္နယ္ ရွဗုတ္ေကာင္းခါး ေက်းရြာတြင္ အၾကမ္းဖက္ သတ္ျဖတ္ခံရေသာ ေစတနာ ဆရာမေလးမ်ားျဖစ္သည့္ မရန္လုရာႏွင့္ တန္ေဘာင္ေခါန္နန္စင္ တို႕၏ အမႈအပါအ၀င္ အလားတူ မႈခင္းမ်ားတြင္လည္း တရားခံမ်ားကိုထုတ္ေဖာ္ႏုိင္မႈ မရွိေသးပါ။ အျခားေသာ အသက္ေသဆံုးမႈ မရွိသည္႕ လိင္ဘက္ဆိုင္ရာ က်ဴးလြန္မႈမ်ားတြင္ နစ္နာသူမ်ား၏ ဘ၀လံုျခံဳမႈရရွိေရး၊ နစ္နာမႈမ်ားကို ေလ်ာ္ေၾကး ေပးေရး၊ ကုစားေပးေရး၊ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ ရွိေသာတရားစီရင္မႈ ရရွိေရးႏွင့္၊ တရားမွ်တမႈ ရရွိေရးတုိ႔ မရရွိျခင္းမ်ား ဆက္လက္ျဖစ္ေနျပီး ပဋိပကၡဒသတြင္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားကို လိင္ပိုင္းဆိုိင္ရာအၾကမ္းဖက္မႈ ဆက္လက္က်ဴးလြန္ခံရ ရန္ အေၾကာင္းျဖစ္လာေနပါသည္။
(၄) ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ အစိုးရသည္ ကမၻာ့ကုလသမဂၢတြင္ အဖြဲ႕၀င္ႏုိင္ငံ ျဖစ္သည့္အားေလ်ာ္စြာ ကုလသမဂၢလံုျခံဳေရးေကာင္စီ ဆံုးျဖတ္ခ်က္အမွတ္ ၁၃၂၅ ႏွင့္ ၁၈၂၀ အရ လိင္ပိုင္းဆုိင္ရာ အၾကမ္းဖက္ က်ဴးလြန္သူကို အေရးယူခံရျခင္းမွ ကင္းလႊတ္ခြင့္ လံုး၀မေပးဘဲ ထိေရာက္စြာ အေရးယူ ေဆာင္ရြက္ေပးရမည္ျဖစ္သည္။
(၅) ကခ်င္ေဒသ အပါအ၀င္ ပဋိပကၡျဖစ္ပြားရာ ေဒသအတြင္းရွိ အမ်ိဳးသမီးမ်ားအေပၚ လိင္ပိုင္းဆုိင္ရာ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ား အျပီးသတ္ဖယ္ရွားေရးအတြက္ ၾကိဳတင္ကာကြယ္ျခင္း ဆိုင္ရာလုပ္ငန္းမ်ား အျဖစ္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏လံုျခံဳေရးကို တိုးျမွင့္ေပးမည့္ သီးသန္႕မူ၀ါဒမ်ားႏွင့္ ဥပေဒမ်ား ခ်မွတ္ျခင္း၊ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးက႑ႏွင့္ လံုျခံဳေရးက႑ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ား တြင္ ထည့္သြင္း ျခင္း၊ အထူးစီမံကိန္းမ်ား ခ်မွတ္ျခင္း၊ ႏိုင္ငံေတာ္မွ ဘတ္ဂ်က္မ်ား ခ်မွတ္ေပးျခင္း၊ ျပည္တြင္းျပည္ပကၽြမ္းက်င္သူမ်ား၊ အရပ္ဘက္အဖြဲ႕အစည္းမ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းခ်ိတ္ဆက္၍ အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္းမ်ား လိုအပ္ပါသည္။
(၆) ပဋိပကၡျဖစ္ပြားရာ ေဒသအတြင္းရွိ အမ်ိဳးသမီးမ်ားအေပၚ လိင္ပိုင္းဆုိင္ရာ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ား ျဖစ္ပြားေသာအခါ အေရးယူျခင္း ႏွင့္ ပတ္သက္၍ တပ္မေတာ္သားမ်ား အပါအ၀င္ မည္သည့္က်ဴးလြန္သူမ်ားကိုမဆို္ အျမန္ဆုံး စုံစမ္းစစ္ေဆးေဖာ္ထုတ္ကာ တရားမွ်တမႈရွိေအာင္ ခ်က္ခ်င္းကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းေပးျခင္းေဆာင္ရြက္ရန္ လိုအပ္ပါသည္။ အေရးေပၚအေျခအေနမ်ားအတြက္ အကူအညီ အကာအကြယ္ ေပးနိုင္ရန္ ဖုန္းျဖင့္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ လူကိုယ္ တိုင္ေသာ္လည္းေကာင္း အျမန္ဆံုးဆက္သြယ္ တိုင္ၾကားနိုင္ေသာ အေျခအေနကို ဖန္တီး ေပးရန္လိုအပ္သည္။
ဆက္သြယ္ရန္
၁။ ေဒၚနန္ပူ – ၀၉ ၇၃၁ ၉၃၂ ၈၈ (ထြယ္ဂ်ဲန္ဒါႏွင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးေရးေဖာင္ေဒးရွင္း)
၂။ ေဒၚခြန္ဂ်ာ – ၀၉၄၂၅၂၈၈၈၉၉ (ကခ်င္ျငိမ္းခ်မ္းေရးကြန္ရက္)
ထုတ္ျပန္ေၾကညာခ်က္ကို ဤေနရာတြင္ ဖတ္ရႈႏိုင္သည္။
28 February 2025
Asian NGO Network on National Human Rights Institutions , CSO Working Group on Independent National Human Rights Institution (Burma/Myanmar)
Progressive Voice is a participatory rights-based policy research and advocacy organization rooted in civil society, that maintains strong networks and relationships with grassroots organizations and community-based organizations throughout Myanmar. It acts as a bridge to the international community and international policymakers by amplifying voices from the ground, and advocating for a rights-based policy narrative.